Co? Dze? Czedë? [4.02-8.02.2025]

We wtórk 4 gromicznika ò szósti pò pôłnim w Kartësczim Centrum Kùlturë mdze zéńdzenié z cyklu „Klubu Dobrego Filmu”, jaczégò gòscã bãdze filmòwi a teatralny aktór Adóm Wòronowicz, znóny na Kaszëbach nôbarżi ze swòji rolë Hermanna von Kraussa w filmie „Kamerdyner” w reżiserie Filëpa Bajona. Prawie nã produkcjã mòże téż òbzerac przed pòtkanim z artistą.

Akcjô filmù „Kamerdyner” rozgriwô sã w latach 1900–1945, a òpòwiôdô historiã prësczégò rodu von Krauss, co mieszkô w òkòlim Pùcka, a téż ò miłoce midzë kaszëbsczim knôpã Matisã (Sebastión Fabijańsczi) a miemiecką aristokratką, Maritą (Mariana Zydek). Scenarnik pòkazywô spëzgloné kawle trzech nacjów, jaczé żëją na dôwnym pòlskò-miemiecczim pògrańczu na nordowëch Kaszëbach, gdze liniô grańcë wëznaczonô pò I swiatowi wòjnie pòdzelëła nié blós zemiã, le téż lëdzy: Miemców, Kaszëbów a Pòlôchów.

***

Na zôczątkù gromicznika żdają na naju dwa wôżné wëdarzenia sparłãczoné z wëdanim nowëch pùblikacjów do nôùczi kaszëbsczégò jãzëka bez Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié.

Nôprzód widzymë sã w szëmałdczim Samòrządowim Centrum 4 gromicznika ò czwiôrti pò pôłnim, gdze bãdze promòcjô ksążczi pòd titlã „Fòrmë lubią normë” aùtorstwa Joanë Ginter.

„Fòrmë lubią normë” to nowòczasny dëbeltjãzëkòwi ùczbòwnik kaszëbsczi gramaticzi dlô szeroczégò karna òdbiérców, co ùżiwają pòlsczégò jakno spòdlowégò jãzëka kòmùnikacje. Mòże bëc wôrtną didakticzną pòmòcą dlô szkòlôków strzédnëch szkòłów i starszich klasów spòdleczny szkòłë, co biorã ùdzél w ùczbach rodny mòwë. Z pùblikacje mòże skòrzëstac téż dozdrzeniałi, co chce na systematiczny, fejn zòrganizowóny ôrt pòznac kaszëbsczi lëteracczi standard – òficjalną òtmianã kaszëbsczégò jãzëka, jaką ùczi sã w szkòłach na Pòmòrzim.

Pòtemù 6 gromicznika ò czwiôrti pò pôłnim w Spòdleczny Szkòle miona ks. Anastazégò Sadowsczégò w Lësëch Jamach mdze promòcjô slédnégò partu serie ùczbòwnika „Kaszëbsczi Òdkriwca” aùtorstwa Emilie Maszke. Bãdze to téż leżnosc do pòdrechòwaniô całégò projektu, na jaczi skłôdô sã 5 ksążków òd czwiôrti do ósmi klasë, gdze mòże nalezc elementë parłãczoné z  kaszëbską lëteraturą, mùzyką a kùlturą.

Do ùsadzeniô ùczbòwników wëzwëskónô òstałë lëteracczé tekstë na spòdlim òbrzészkòwëch kaszëbsczich lekturów. Zamkłoscë naùczaniô w kòżdi klase òbjimają na òsoblëwi ôrt gwësné témòwé òkrãża. Latos Emiliô Maszke w dzélach swòjégò ùczbòwnika pòrësziwô tematikã wôrtnotów, taczich jak wiara, nôdzeja i miłota, nawlékô do znónëch Kaszëbów, gôdô ò historie i jãzëkù Kaszëb, a pòdczorchiwô, że znajomnota kaszëbsczégò zbògacô naje kómpetencje a téż pòkazywô wôżné datë dlô kaszëbsczi spòlëznë, w tym ne kòmudné kôrtë z historie XX wiekù.

Òb czas dwùch wëdarzeniów szkólny mògą òdbierac ezgemplarze wspòmniónëch pùblikacjów.

***

Dzél gduńsczégò kòła Zrzeszeniô Pòlsczich Artistów Fòtografików rôczą do Mùzeùm Kaszëbskò-Pòmòrsczi Pismieniznë i Mùzyczi we Wejrowie na wëstôwk pòd titlã „Sebie w słuńcu stôwiómë", a aùtorszczé pòtkanié z fòtografã Michałã Szlagą pt. „Cassubie fiksum-dyrdum Redëniô. Zôczątk”.

Jezora ë grzãpë, pòla fùl maków a dolënów òbrosłëch trôwą. Krëjamné lasë, a w nëch magiczné place. Mùzea fùlné historicznëch pamiątków. Gardë, miasteczka i wse, gdze lëdze na òsoblëwi ôrt òbchôdają sã ze swòją rodowizną i kùlturą, a nie dają ò ni zabëc òtrokóm.

Dlôcze to tak wôżné? Dlôcze tak mòckò pòdczorchiwô sã tuwò swòje kòrzeniszcza?

Dowiéta sã òb czas tegò wëdarzeniô w sedzbie wejrowsczégò mùzeùm (sz. Zómkòwô 2) 8 gromicznika ò szósti pò pôłnim. W czasu wernisażu a zéńdzeniô weńscé je darmôk.

Wëstôwk dérëje do 3 strëmiannika.

****

Chto je zainteresowóny zgłãbiwanim wiédzë ò kùlturze jinszich regionów Pòlsczi, to mùszi jic 8 gromicznika do gduńsczi Paszczë Lwa, gdze Stowôra Trójwiejskô przërëchtowała czekawi bédënk sparłãczony z Suwalszczëzną.

Ò trzecy pò pôłnim rozegracjô zaczinô sã wókalnyma warkòwniama, jaczé pòprowadzy Kasza Andrzejewskô, jakô zajimô sã òd lat pòlską mùzyką i wiejsczim spiéwã z òkrãżô westrzédny Pòlsczi. Na zéńdzenim w czasu 2 gòdzënów pòznôsz i zaspiéwôsz sùwalszczé frantówczi i nié blós, a to leno za 30 złotëch.

Ò piąti ùczëjemë mdą instrumentalné warkòwnie przërëchtowóné przez bëlną Kapelã Chłopcy z Nowoszynek, jaczi zabiorã naju w wanogã pò mùzycznëch nòrcëkach, co są blësczé jich suwalszczim starnóm. Nie zafelëje téż òpòwiesców ò jich mùzycznëch méstrach a herojach. A już 2 gòdzënë pózni chłopi z pòrénkù rôczą do tuńca wszëtczich lubòtników tradicyjny mùzyczi, gdze mdą nama grac jaż do dwanôsti w nocë!

Skrzëpice, dudle, trzërégòwô harmóniô, cymbałë, bãben a baraban… czegò chcec wicy? Prosto przińdzë tuwò i dôj sã pòrwac mùzyce!