Co? Dze? Czedë? [2.04-5.04.2025]

Bez czile slédnëch dniów òsoblëwie më gôdelë ò przedërchanim a rozwiju kaszëbsczégò jãzëka, a to bez òbchòdë na całim Pòmòrzim Dnia Jednotë Kaszëbów. Jedną z cegłuszków pòd fùndament promòcje rodny mòwë są kònkùrsë sczerowóné do dzecë a młodzëznë. Taczim wôżnym wëdarzenim béł kònkùrs przërëchtowóny bez Mùzeùm Pùcczi Zemie miona Floriana Cenôwë pòd titlã „Bë nie zabëc mòwë starków” m. Jana Drzéżdzona. Prawie dlô bëtników a bëtniczków ti rozegracje pùcczé mùzeùm z czile partnerama òrganizëje wëdarzenié, òbczas jaczégò achtnie laùreatów, co mielë za zadanié nagrac pò kaszëbskù krótczi film. Wëdarzenié mdze we Wiesczim Dodomù Kùlturë w Strzelënie (kòl sz. Bôłtowi 14) 2 łżëkwiata ò szósti pò pôłnim. 

W òbrëmim rozegracje – Galë „Biélawa” – mdą jesz jinszé atrakcje: promòcjô ksążczi Jana Drzéżdzona „Gwiôzdny knôp ë jinszé brawãdë” a téż artisticzny dzél.

***

Mùzea jakno edukacjowé a kùlturowé institucje, dzysdnia mùszą dawać wiãkszé bôczenié na rozmajitosc wielekùlturowëch pòzdrzatków a narracjów. Z pòzdrzatkù na przërëchloną globalizajã a migracjã, mùzeã mùszą twòrzëc ekspozycjã, jakô tikô sã rozmajitëch etnicznëch, nôrodnëch a spòlëznowëch mniészëznów. Nôwôżniészé znaczenié mô téż wespółrobòta z lokalnyma spóleznama, umòżniô prôwdzëwą a aùtenticzną òpòwiesc jich historie a doswiôdczeniów.

Wëżi nacéchòwóné jiwrë mdą témą kôrbiónczi pòd titlã „Muzea wobec wielokulturowości – o nowych wyzwaniach współczesnego świata" w òbrëmim cyklu „Muzea Jutra 2”. Wëdarzenié, przërëchtowóné bez Stowôrã Pòlsczich Mùzealników a Mùzeùm Gduńska, mdze miec plac w Rôteszu Głównégò Gardu (sz. Dłëgô 46/47) 3 łżëkwiata ò piąti pò pôłnim. W rozmòwie, jaką pòprowadzy dr hab. Waldémôr Òssowsczi, ùdzél wezną dr hab. Miłosława Bòrzëszkòwskô-Szewczik, Jolanta Gùmùla, Basil Kersczi a dr hab. Marta Koval.

***

Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié razã z Kartësczim Krézã rëchtëje zéńdzenié pt. „Scygnąc miesądz – przińdnota młodëch jich òczama. Kôrbiónczi”, jaczé bãdze 3 łżëkwiata ò jednôsti do pôłniô w I Òglowòsztôłcącym Liceùm miona Hieronima Derdowsczégò w Kartuzach . Ùdzél w wëdarzenim wezną bëtniczczi a bëtnicë nagraniów w òbrëmim ùszłi edicje Akademie Kaszëbsczi Bôjczi.

Òb czas wëdarzeniô mdze promòcjô aùdiobooka Scygnąc miesądz na spòdlim ksążczi Karolënë Serkòwsczi-Secechòwsczi w òbrëmim projektu „Akademiô Kaszëbsczi Bôjczi”. Pòtemù òrganizatorzë zarôczą młodzëznã do debatë (na ôrt world cafe), co tikô sã stojiznë młodëch lëdzy w regionie z jich włôsnégò pòzdrzatkù, m.jin. jich prawów, stanu edukacje, naùczaniô kaszëbsczégò jãzëka, midzepòkòleniowi wespółrobòce, spòlëznowi a òbëwatelsczi rësznoce na placu kaszëbskò-pòmòrsczégò dzejaniô a przińdnocë Kaszub a Pòmòrzégò.

W 2024 rokù do studia nagraniów Radia Gduńsk przëbëlë ùczniowie, co sã ùczą kaszëbsczégò jãzëka, żebë pòd òkã a ùchã Jacka Pùchalszczégò stwòrzëc aùdiobooka, jaczi je 15. dzélã cyklu w òbrëmim akcje „Akademiô Kaszëbsczi Bôjczi”. Òrganizatór, Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié, latos òddôł w rãce słëchińców òpòwiôdania Karolënë Serkòwsczi-Secechòwsczi w interpretacje sztudérów Kaszëbsczi Etnofilologie na Gduńsczim Ùniwersytece, ùczenków a ùczniów strzédnëch szkòłów z Hélu, Kłanina, Słëpska, Wejrowa, Pùcka, Gduńska, Przedkòwa, Pelplëna, Kòscérznë, Kartuzów, Brusów, Bëtowa a Łodzérzë.

***

Antón Kònkel je baro wôżną personą dlô kaszëbsczi a rëbacczi juwernote półòstrowù a òsoblëwie Jastarnie, gdze sã ùrodzył. Jegò głãbòczé zajinteresowania historią tegò gardu miałë cësk na pòwstanié artiklów w cządnikach (w „Pòmeranie”, „Jastarnicczi Klëce”, „Helszczim Rocznikù”, „Pùcczich Zôpiskach”), szkiców w zbiorowi pracë „Jastarnia sercu bliska” a ksążków „Stary Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryji Panny (1835-1932) w Jastarni”, „Stacja Ratownictwa Brzegowego w Jastni 1870-1945”, „Kaszubski Leksykon Rybacki”.

To na jegô wdôr prawie òsta przërëchtowónô rozegracjô „Wieczór kaszubski” bez szkòłową spòlëznã Spòdleczny Szkòłë miona Józwë Wëbicczégò w Jastarnie, szkólnëch kaszëbsczégò jãzëka a mùzyczi a téż nôlëżników jastarnicczégò partu Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô, jakô mdze 3 łżëkwiata ò czwiôrti pò pôłnim w gimnasticzny zalë ti edukacjowi placówczi.

***

Chto je lubòtnikã historie Pòmòrzégò a òsoblëwie architekturë, nen mùszi miec w swòji biblioteczce dokôz Alfónksa Klonowsczégò pòd titlã Budownictwo tradycyjne w powiatach bytowskim i lęborskim, jaczi je trzecym tomã cyklu „Studia i materiały z dziejów Bytowa oraz ziemi bytowskiej”, wëdónym bez Kaszëbsczi Institut a Zôpadnokaszëbsczé Mùzeùm w Bëtowie. Pùblikacjô je magisterską robòtą aùtora, jaką òbarnił w 1949 rokù na Ùniwersytece Mikòłaja Kòpernika w Toruniu. 

Ò zamkłoscë ksążczi i ji kùlturowim znaczënkù òpòwie prof. Cezari Òbracht-Prondzyńsczi 3 łżëkwiata ò pół szósti pò pôłnim w Pòrtretowi Zalë w sedzbie bëtowsczégò mùzem kòl sz. Zamkòwi 2.

***

Wójt Gminë Lëzëno Jarosłôw Wejer a Gminowô Pùblicznô Biblioteka w Lëzënie sertno roczą na wëstôwk „Felix Cassubia – Òd Gduńska tu, jaż do Roztoczi bróm", jaczi mdze zôczątkã òbchòdów 780-lecô Gminë Lëzëno.

Wëstawa nawlékô do òdrodë kaszëbsczi rësznotë i pòkazéwô rozmajité rëmë Kaszëb – historiczné a dzysdniowé. Pòwsta z inicjatiwë senatora Kazmierza Kleinë, przédnika Kaszëbsczégò Parlamentarnégò Karna, a przërëchtowelë jã: Mùzeùm Kaszëbskò-Pòmòrsczi Pismieniznë i Mùzyczi we Wejrowie, Kaszëbsczé Mùzeùm miona Frãcëszka Trédra w Kartuzach a Kaszëbsczé Fòrum Kùlturë.
Wernisaż wëstôwkù mdze 4 łżëkwiata ò pół szósti w Gminowi Pùbliczny Bibliotece w Lëzënie kòl sz. Òfiar Stutthofù 56. W programie pòtkanié z ùtwórcama ekspòzycje i ùdbòdôwcama wëstawë, a téż mùzyczny dzél, ò jaczi mdze miec dbã Paùel Nowak – bëlny akòrdionista a dobiwca wiele prestiżowëch kònkùrsów.

***

Wcyg môta leżnosc do òbzéraniô nowégò filmù Béjatë Hincke pòd titlã „Drëszk”, jaczi je slédnym dzélã kaszëbsczi trilogie („Manteltréger” i „Zgniélc”), a to dzãka Fabrice Kùlturë w Rédze, jaczé rôczi na seans 5 łżëkwiata ò szósti pò pôłnim  w sedzbie òrganizatora kòl sz. Łąkòwô 59 A.

Historiô kòmedie rozgriwô sã dwa tidzenie pò wëdarzeniach z filmù „Zgniélc”. Chrzestny syn Klémãs jedze òdwiedzëc pòstãpną z krewnëch, slédną ju na lësce – dołożną cotkã Małgòrzatã. Nie wié równak, że tim razã nie òstónie pòwitóny z òtemkłima remionama, za to mdze miec wiôldzé jiwrë.

W filmie ùdzél biorą mieszkańcowie nordowëch Kaszëb, m.jin. z Gniéżdżewa, Chłapòwa, Strzelëna a Nôdolô.

***

Mùzeùm Kaszëbskò-Pòmòrsczi Pismieniznë i Mùzyczi we Wejrowie rôczi na wëstôwk „Kaszubskie sacrum –  ludowe malarstwo Alicji Serkowskiej”. Zéńdzenié z ùtwórczką mdze 5 łżëkwiata ò piąti pò pôłnim w Pałacu Przebendowsczich a Keyserlingków kòl sz. Zómkòwi 2a. 

Wëstôwk mòże òbzerac do 6 maja latoségò rokù.

Alicjô Serkòwskô, mieszkanka Kartuz zajimô sã kaszëbsczim wësziwkã a malarstwã na szkle, co je kòntinuacją ji rodzëznowëch artisticznëch tradicjów. Je dobiwczką wiele wôżnëch nôdgrodów, taczich jak Brązowy Krzyż Zasługi (2003), „Perły Kaszub” i „Skra Ormuzdowa”. W latach 2013-2019 bëła przédniczką Stowôrë Lëdowëch Ùtwórców w gduńsczim parce, a dzysdnia je ji wiceprzédniczką.

Prowadzy warkòwnie, ilustrëje ksążczi i bierze ùdzél w artisticznëch plenerach. W 2023 rokù bëła stipendistką Nôrodnégò Institutu Kùlturë i Spôdkowiznë Wsë.